Primeiros resultados prometedores do proxecto Ash4Soil que busca un novo fertilizante -encalante a partir de cinzas de biomasa e xurros

Ash4Soil é un Grupo Operativo supraautonómico cuxo obxectivo é conseguir unha mellora na calidade dos solos acedos e un incremento na produtividade en plantacións forestais e agrícolas mediante o desenvolvemento e uso dun material enmendante-fertilizante denominado Ash4Soil, obtido a partir de residuos de orixe forestal e gandeiro.

Os residuos que este proxecto persegue valorizar son, por unha banda, cinzas procedentes da queima de biomasa forestal, que contan cunha importante capacidade enmendante polo seu elevado contido en calcio, pero cuxo destino actual é a entulleira. Doutra banda, os xurros producidos en granxas gandeiras, que contan con potencial fertilizante, xerando nalgunhas explotacións -especialmente de porcino e avícolas- con moita carga gandeira e pouca ou ningunha base territorial un problema ambiental de contaminación difusa moi relevante.

Así, o obxectivo do enmendante-fertilizante Ash4Soil é mellorar o pH do chan, compensando á vez as reducións de pH causadas polo lixiviado do calcio, mineralización da materia orgánica asociada ao paso de amonio a nitrato no solo e extracción do calcio polo cultivo e que pode actuar como estructurante en solos areosos. Así mesmo, tamén se pretende aproveitar a enorme fonte de nitróxeno (fundamentalmente amonio) existente nos distintos tipos de xurros e galiñaza que permite substituír os fertilizantes minerais nitroxenados que xeran un elevado custo ambiental asociado ao consumo enerxético da súa síntese para partir do nitróxeno atmosférico.

Co fin de avanzar na consecución destes ambiciosos obxectivos, ao longo do primeiro período de execución do proxecto, a Universidade de Santiago de Compostela, a través do Grupo de Sistemas Silvopastorais, traballou na caracterización físico-química das cinzas procedentes de biomasa forestal proporcionadas por Greenalia. Tras o traballo realizado nos últimos meses, púidose concluír que, baseado no seu pH e no contido de catións, o poder neutralizante das cinzas é moi elevado. Con todo, o nivel de materia orgánica non as fai adecuadas como abono orgánico, razón pola cal deben de mesturarse con produtos de maior contido en materia orgánica como é o caso da galiñaza e dos xurros.

Por iso, as explotacións gandeiras e empresas de servizos que participan no proxecto, como Cooperativa A Carqueixa, Agrobarcenilla e Almacenes El Boina, proporcionaron mostras de xurro de vacún, porcino e galiñaza para analizar o seu potencial fertilizante. Concretamente, analizouse o contido en materia seca, o pH en auga, os niveis totais de N, P, K, Na, Ca, Mg, Fe, Cu, Mn, Nin, Zn, Cd e Pb, así como os niveis de carbono e materia orgánica.

Obtívose que, baseado no seu pH e no contido de catións o poder neutralizante da galiñaza é axeitado para a súa achega en solos acedos, pero sen a capacidade encalante que estes chans precisan e que podería ser compensado pola cinza.

En canto ao xurro de vaca, polo seu pH e o seu contido de catións o poder neutralizante é adecuado para a súa achega en solos acedos, cunha elevada capacidade encalante limitada polos elevados niveis de macronutrientes que limitarían o seu potencial, o que limitaría o seu poder encalante para solos acedos e que poderían ser compensados pola cinza. O nivel de materia orgánica é elevado, o que lle permite mesturarse con produtos de menor contido en materia orgánica como é o caso da cinza, pero cun menor potencial en comparación coa galiñaza.

Por último, o xurro de porco resultou un material de alto poder neutralizante limitado polos altos niveis de macronutrientes. Os seus niveis de materia orgánica limitarían o seu uso potencial en mesturas para poder obter un abono enmendante-neutralizante comercial, aínda que certa proporción podería ser mesturado coas cinzas.

En base a estes resultados obtidos, procedeuse a elaborar un protocolo de mesturas que dea lugar á formulación definitiva do fertilizante-enmendante Ash4Soil. Concretamente, formuláronse diferentes mesturas de cinzas con galiñaza, xurro de vacún e xurro de porcino respecivamente, en diferentes proporcións, atendendo aos niveis de materia orgánica e a que a avaliación do residuo realizarase en base á cantidade de nitróxeno dispoñible.

Nos próximos meses avaliaranse 25 tratamentos diferentes en pradeira, trigo e cerdeiras

Nos próximos meses, levarán a cabo as probas das diferentes mesturas expostas, de modo que se avaliarán 25 tratamentos diferentes, variando as doses de cinza, xurros e/o galiñaza, ademais de fertilizantes minerais con doses de nitróxeno. Para os cultivos anuais, como o trigo e a pradería mixta, o material enmendante-fertilizante Ash4Soil incorporarase no outono, mentres que os fertilizantes minerais aplicaranse na primavera para maximizar a absorción de nutrientes. Para o cultivo perenne de cerdeira, empregarase un deseño de parcelas de ensaio cun enfoque rigoroso para avaliar a súa resposta.

As probas realizaranse en Estremadura (Almacenes El Boina), Castela e León (Agrobarcenilla) e Galicia (A Carqueixa), zonas que representan os tipos de solos e cultivos máis representativos de cada rexión. Os cultivos seleccionados para esta fase de avaliación son a cerdeira na súa modalidade de cultivo perenne (Estremadura), trigo (Castela e León), e unha pradería mixta en Galicia. Estes cultivos elixíronse non só pola súa relevancia económica e agronómica, senón tamén pola súa capacidade de responder positivamente o axuste do pH e a mellora da fertilidade do solo.

Espérase que antes de abril de 2027 se poda contar co novo produto Ash4Soil para o seu emprego e comercialización

Tras a validación experimental, elaborarase un estudo lexislativo e un protocolo para o rexistro, atendendo á normativa europea, española e autonómica co obxecto de que, antes da data de finalización do proxecto, prevista para o mes de Abril de 2027, póidase contar co novo produto Ash4Soil para o seu emprego e comercialización.

Desta maneira, Ash4Soil busca favorecer a reutilización de residuos gandeiros e subproductos forestais como materias primas, fomentando a economía circular e a bioeconomía, promovendo un uso sostible dos recursos.

Ademais, o produto enmendante-fertilizante Ash4Soil pretende ser fácil de transportar, manipular e aplicar, presentando unha capacidade mellorante para o solo que lle outorgue un rendemento comercial. Contribúese así á xeración de emprego e o aumento da competitividade no sector agroforestal, fomentando unha Europa máis limpa desde unha perspectiva ambiental e a redución da súa dependencia de materias primas.

Proxecto de innovación enmarcado dentro do Plan Estratéxico da Política Agraria Común (PEPAC) 2023-2027, financiado nun 80% polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) da Unión Europea e nun 20% polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA). A Dirección Xeral de Desenvolvemento Rural, Innovación e Formación Agroalimentaria (DGDRIFA) é a autoridade encargada da aplicación das devanditas axudas. Orzamento total do proxecto: 600.000,00 €. Subvención total: 575.700,36 €.