O Iberian FoodTec Lab, un obxectivo a perseguir no proxecto Net4Food

Mesa redonda entre as diferentes entidades que formaron parte do proxecto

A creación do Iberian FoodTec Lab foi o punto central do debate na mesa redonda que pechou o I International FoodTec Conference, o congreso que se celebrou en Bragança, Portugal.

Todos os relatores coincidiron na necesidade de dispoñer dun espazo común que conecte a ciencia e a industria, especialmente entre Galicia e o norte de Portugal. Así este laboratorio actuaría como ponte entre a investigación fundamental e a aplicación empresarial, reducindo a chamada “brecha da morte” entre innovación e mercado. Destacouse o seu papel en certificación, validación de novos produtos, spin-offs e na creación de sinerxias transfronteirizas.

Na devandita mesa participaron: Helena Jamardo, de Clusaga; Deolinda Silva, de PortugalFoods; Alexandre Gonçalves, de MORE CoLAB; Maria José Alves, de AquaValor; Elisabete Ferreira, de Pão de Gimonde; Filipe Centeo, de Proenol; Carolina Dias, de Casa Mendes Gonçalves; Pedro Babo, de Landratech; Iván García, de Néboda Farms e M.ª Rocío Cid Díaz, de Grupo Cuevas. Toda a mesa estivo moderada por Lorenzo
Pastrana, de INL.

Aproximar a ciencia ao sector empresarial
Por parte do Clusaga destacouse a importancia de dispoñer de “estes espazos de colaboración nos que haxa tanto un lugar para a distribución, a investigación e as empresas, porque ao final o norte de Portugal e Galicia é unha zona rica na que se debe potenciar o desenvolvemento de produtos alimentarios; espazos así son fundamentais para dar voz ás diferentes partes interesadas da cadea para que se comuniquen os resultados”.

Clusaga recalcou a necesidade do laboratorio, non só coma un edificio ou proxecto, senón como unha rede de cooperación continua

Así, Helena Jamardo tamén puxo en valor as agrupacións industriais como estruturas articuladoras do sistema alimentario, tanto en Galicia coma en Portugal. “Galicia e o norte de Portugal comparten unha realidade agroalimentaria similar, centrada en pemes, tradición e recursos endóxenos, pero carecen dunha infraestrutura común que articule a transferencia tecnolóxica entre universidade e empresa”.

Ante a situación actual, lembrou que moitos proxectos de innovación “pérdense entre a fase experimental e a comercial, porque non hai mecanismos de transferencia claros nin entidades que acompañen o proceso de industrialización”.

Helena Jamardo, representante de Clusaga durante a mesa redonda

A representante da agrupación industrial propuxo fomentar infraestruturas compartidas piloto para validar produtos, mellorar a comunicación de convocatorias e axudas de innovación ás empresas do sector, mapear as capacidades tecnolóxicas existentes nos distintos centros para facilitar a colaboración e promover sinerxias transfronteirizas.

En definitiva, Clusaga defendeu unha visión sistémica e estrutural e recalcou a necesidade do laboratorio, non só como un edificio ou proxecto, senón como unha rede de cooperación continua, unindo universidades, centros tecnolóxicos e empresas. Tamén subliñou a necesidade de que o laboratorio actúe como mediador entre ciencia e mercado, asegurando que a innovación chegue ao consumidor final.

Visión empresarial
Da parte do proxecto galega tamén estivo Rocío Cid, representante do Grupo Cuevas, unha empresa galega con orixe na transformación da castaña. A empresaria expuxo a necesidade de “aterrar as palabras bonitas en resultados tanxibles” e recoñeceu que moitas iniciativas de cooperación quedan na teoría e non xeran impacto directo nas empresas.

Coincidiu con Jamardo en que moitas innovacións quedan sen certificar ou sen chegar a produción por falta de apoio técnico ou regulatorio e reclamou “a existencia de plantas piloto compartidas onde as empresas poidan validar produtos en fase preindustrial”. Tamén mencionou as dificultades derivadas de que os produtos se desenvolvan en Portugal, pero comercialícense en España (e viceversa). Finalmente, subliñou que a innovación debe comunicarse e probarse: “o que non se ensina non se entende”.

Fíxose referencia á alimentación do futuro, que pasa por modelos sostibles, urbanos e de precisión

En canto á innovación ambiental e as startups, denunciou que poucas innovacións ambientais chegan ao mercado, e que as empresas necesitan estruturas que permitan testar ideas sen comprometer grandes recursos. Tamén defendeu o rol das startups como motor de innovación dentro do ecosistema e apostou por un “modelo de laboratorio como “hub” de coñecemento, onde conflúan a información de mercado (tendencias e consumo) e a capacidade científica”, permitindo reducir o risco no lanzamento de novos produtos.

Por parte de Néboda Farms, Iván García, interveu para falar da parte de innovación e tecnoloxía. A través do seu proxecto empresarial, búscase cultivar de forma sostible para ofrecer aos consumidores as verduras máis saborosas, duradeiras e seguras do mercado. Desta forma, contribúen a un mundo máis saudable mediante unha produción responsable cun enfoque innovador.

Néboda Farms descríbese como un actor vinculado ao “vertical farming” e as novas tecnoloxías aplicadas á produción agrícola e alimentaria. Esta firma incorporou a idea de incluír tecnoloxías emerxentes (vertical farming, biotecnoloxía, intelixencia artificial) dentro da cadea alimentaria ibérica.

Tamén fixo referencia á alimentación do futuro, que “pasa por modelos sostibles, urbanos e de precisión, e nos que Galicia e o norte de Portugal poden ser referentes se se combinan as súas capacidades agroalimentarias coa investigación en biotecnoloxía e saúde”.

Os participantes coincidiron en que se conta cun tecido empresarial dominado por pemes familiares, moitas sen recursos para I+D propios

Creación do Iberian FoodTec Lab
O laboratorio xorde no debate como unha proposta conxunta entre Galicia e o norte de Portugal dentro do marco de proxectos como Net4Food. A súa visión inicial é crear un espazo transfronteirizo de innovación que aúne o coñecemento académico e científico coas necesidades reais das empresas agroalimentarias de ambas as rexións.

O obxectivo é superar a fragmentación institucional e a duplicidade de esforzos, establecendo unha infraestrutura común de transferencia de coñecemento, capaz de transformar a investigación en resultados tanxibles.

Os participantes coincidiron en que tanto Galicia como o norte de Portugal teñen as características necesarias para dispoñer deste servizo. É dicir, contan cun tecido empresarial dominado por pemes familiares, moitas sen recursos para I+D propios. Dispoñen de institucións e centros tecnolóxicos dispersos, con dificultades para coordinarse. Falta de comunicación entre a universidade e a industria e unha clara brecha entre investigación básica e industrialización.

Por todo iso, o laboratorio expúxose como unha “unidade de interface” que permitiría traducir a investigación científica en solucións aplicadas, xerar proxectos conxuntos de innovación e compartir infraestruturas piloto e capacidades tecnolóxicas.

Defendeuse un modelo inspirado nos laboratorios colaborativos portugueses, con equipos mixtos de investigadores e técnicos de empresa

Así, Deolinda Silva, de PortugalFoods, destacou que Portugal conta con estruturas colaborativas avanzadas (“laboratorios colaborativos” ou CoLabs), polo que o futuro Laboratorio Ibérico de Alimentación “debería inspirarse neste modelo, integrando industria, ciencia e administración”. Durante a súa intervención salientou a necesidade de transferencia tecnolóxica estruturada e de cooperación con Galicia.

Helena Jamardo puxo de manifesto a necesidade do Laboratorio Ibérico de Alimentación, xa que serviría dun punto de encontro “ideal” entre o coñecemento científico e a aplicación práctica, o que Clusaga considera unha prioridade estratéxica. Defendeu un modelo inspirado nos laboratorios colaborativos portugueses, con equipos mixtos de investigadores e técnicos de empresa, evitando duplicidades entre os centros existentes.

“Nós xa contamos cun laboratorio centrado en investigación aplicada en auga e produtos de base biolóxica, pero con potencial para desenvolver tamén produtos alimentarios. Colaboramos con diferentes proxectos e o Iberian FoodTec Lab ten moito sentido para seguir avanzando”, destacou Maria José Alves, de AquaValor.

Lillian Barros, do Instituto Politécnico de Bragança e coordinadora do Congreso

Pola súa banda, Iván García considerou que o Laboratorio “debería servir como plataforma de validación tecnolóxica, tanto para procesos agrícolas como para ingredientes e produtos funcionais”. García defendeu que o futuro laboratorio integre ás empresas tecnolóxicas dentro do ecosistema alimentario tradicional, favorecendo a hibridación entre biociencia, dixitalización e sustentabilidade. Mencionou que “a investigación fundamental é necesaria, pero debe ir acompañada de mecanismos de transferencia áxiles”.

Proxecto Net4Food

Antes de iniciar a mesa redonda, Lillian Barros, do Instituto Politécnico de Bragança e coordinadora do Congreso, realizou un pequeno resumo do que é o proxecto, os seus obxectivos e que lograron. Así mesmo, definiu este proxecto como unha colaboración entre entidades de I+D, organismos intermedios e empresas. “Trátase dunha rede de excelencia no ecosistema alimentario da Eurorrexión Galicia-Norte de Portugal, impulsando a aparición e posta en marcha de novas solucións innovadoras; valorando os recursos endóxenos da Eurorrexión; e promovendo unha alimentación sostible, segura e saudable”.

Durante a investigación preparouse un diagnóstico do ecosistema alimentario na Eurorrexión e un plan de habilidades e actitudes

O resultado disto é sentar as bases para o futuro Iberian FoodTec Lab e tivo repercusión no cume luso-español, celebrada en Viana do Castelo o pasado 4 de novembro de 2022, que deu lugar, entre os seus principais acordos, a unha Memoria de Entendemento baseada na creación do Iberian FoodTec Lab.

Ademais, trata de crear unha estrutura previa ao Iberian FoodTec Lab, que consistirá no desenvolvemento dunha axenda de actuacións que finalmente serán capitalizadas polo IFL, o que sentará as bases para o seu futuro funcionamento. Así como o desenvolvemento tecnolóxico empresarial a través dunha figura totalmente disruptiva, Open Innofood.

Para iso, dividiuse a investigación en diferentes actividades. A primeira estaba centrada na axenda alimentaria transfronteiriza I+D+i, a través da que se crearon os grupos de traballo de Net4Food para involucrar as partes interesadas eurorregionales. Fíxose un diagnóstico do ecosistema alimentario na Eurorrexión e un plan de habilidades e actitudes.

Na segunda actividade, de planificación estratéxica da rede Net4Food, deseñouse e implementado a Rede Net4Food, ademais de elaborar un plan estratéxico e unha estrutura virtual.

No terceiro punto, fíxose unha demostración, probas e transferencia da rede, ademais de crear un plan de boas prácticas e un banco de probas: Innofood Aberto.

Finalmente, no plan de transferencia, “logrouse chegar a este Congreso Interfood, que era un dos obxectivos clave”.