O proxecto Funtrapa logra alternativas ecolóxicas para o control dos parásitos en leitóns e en galiñas poñedoras

A utilización de fungos filamentosos saprófitos axudan a destruír os parasitos do chan.

As infeccións por endoparasitos continúan sendo un problema de moi difícil solución nas explotacións gandeiras, especialmente en réximes pastorís. Aínda que os tratamentos convencionais son efectivos, a ausencia de medidas efectivas para previr a infección nos animais fai que sexan unha solución temporal ao problema, e aínda que os animais se curan completamente, rapidamente se infectan porque cando pastan inxeren estadíos parasitarios que se atopan no chan, o que require a administración frecuente de medicamentos, situación que se complicou coa aparición de parasitos resistentes a algúns tratamentos.

O control de parasitos é unha tarefa complicada por iso nace o proxecto Funtrapa, unha iniciativa pioneira que busca ofrecer unha alternativa innovadora e ecolóxica para o control de parasitos en animais de granxa. Céntrase no uso de fungos parasiticidas, que son capaces de atacar de maneira natural aos parasitos que afectan aos animais. Esta solución representa unha alternativa sustentable aos tratamentos farmacolóxicos convencionais, que a miúdo son custosos, ineficaces a longo prazo e altamente contaminantes.

Para presentar os resultados, os integrantes do equipo que levou a cabo a investigación realizaron unha xornada informativa na que participaron María José Lubían, por parte de FEUGA; Mari Sol Arias, do grupo COPAR, quen abordou os parasiticidas como clave para a sustentabilidade pastoril en avicultura e porcinocultura, finalmente por parte das empresas participantes estiveron Andrea Ferreiro e Ixone Mardaras, de Pazo de Vilane, e Javier Cortiñas, de Asociación Prodeme, quen finalmente non interveu por motivos de saúde.

Redución na carga parasitaria
Un dos obxectivos principais desta iniciativa era a aplicación de técnicas innovadoras de control biolóxico contra os endoparasitos que afectan aos animais de pastoreo, con especial interese en facilitar a transición aos sistemas pastorís, o que terá un grande impacto desde o punto de vista económico, social e tecnolóxico. Nese sentido, Funtrapa demostrou ser unha ferramenta eficaz e innovadora para o control de endoparasitos en sistemas gandeiros pastorís. O uso de fungos antagonistas de parasitos ofrece beneficios ambientais, mellora a saúde animal e aumenta a rendibilidade.

O proxecto logrou reducir o risco de infección por endoparásitos entre un 33 e un 37 % en galiñas poñedeiras e en leitóns en cebo. Ademais, baixou máis do 40 % a carga parasitaria dos animais tratados, cunha diminución significativa de ovos de Ascaris suis en porcos, e de ovos de ascáridos (Ascaridia galli e Heterakis gallinarum) e ooquistes de Eimeria spp. en aves poñedeiras. Tamén houbo unha diminución no uso de tratamentos químicos, que se reduciu a unha soa aplicación anual, o que favorece a sustentabilidade ambiental e prevén a aparición de resistencias parasitarias.

Funtrapa centrouse en desenvolver un sistema de control de parásitos eficaz e respectuoso coa contorna

Réximes pastoriles
A investigadora da USC en Campus Terra, María Sol Arias Vázquez, explicou que os réximes pastorís buscan aumentar a rendibilidade das granxas mentres “reducen os custos das materias primas e melloran e dan un valor engadido aos alimentos que se obteñen”. Aclara que estes sistemas teñen beneficios, “como que se baixa o gasto en alimento, ou mellora o estado sanitario dos animais e favorécese á biodiversidade”, pero tamén presentan desvantaxes: “Ao estar en contacto coa natureza o risco de ter unha infección parasitaria é maior”.

Por iso, Funtrapa centrouse en desenvolver un sistema de control de parasitos eficaz e respectuoso coa contorna. Para logralo, traballou con fungos saprófitos antagonistas como Mucor circinelloides e Duddingtonia flagrans, capaces de destruír as fases infectantes dos parasitos no chan. “Realizámolo en dúas fases, primeiro no momento previo á entrada dos animais, acondicionando a zona, e logo durante a fase produtiva, cun mantemento”.

Traballos en Pazo Vilane e Prodeme
As tarefas realizadas consistiron na aplicación das esporas dos fungos Mucor circinelloides e Duddingtonia flagrans. Estas especies foron seleccionadas pola súa capacidade para actuar como antagonistas dos parásitos, destruíndo as súas fases larvarias e ovos no chan.

No caso de Pazo Vilane, nun primeiro momento sementouse a pradaría con sementes previamente mergulladas no medio líquido con fungos. Durante a fase de acondicionamento, faise o pulverizado de esporas a zona (cada dous días durante o oito días previos á introdución de aves).

O proxecto logra baixar a necesidade de tratamentos químicos convencionais, por tanto, reduce a contaminación do chan e da auga

Na Asociación Prodeme, o traballo foi similar. No período de acondicionamento, a pulverización de esporas nas parideiras foi nos oito días previos ao parto de porcas proxenitoras e tamén á entrada dos leitóns na devesa. Durante o mantemento, a pulverización realízase despois do parto, ata que os leitóns alcanzan os seis meses, na zona de parideiras; mentres que nas pradarías realízase durante os seis meses que están os leitóns na área.

Finalmente, na fase de avaliación de resultados, realizouse un seguimento exhaustivo dos animais involucrados. Monitoreáronse indicadores clave de saúde como o peso corporal, a condición física, a mortalidade e o rendemento produtivo, comparando estes datos cos obtidos de grupos de control que non foran tratados con esporas. No caso das aves poñedeiras, tamén se avaliou a cantidade de ovos producidos.

Os resultados en ambos os casos foron similares: os fungos eran inocuos para as aves e leitóns; houbo unha redución significativa da infección por coccidios e tamén baixou o risco de infección por ascáridos, e en Pazo Vilane non afectou á produción nin á calidade de ovos.

No aspecto ambiental, o proxecto logra baixar a necesidade de tratamentos químicos convencionais, por tanto, reduce a contaminación do chan e da auga. Así mesmo, melloran a biodiversidade e melloran a calidade do chan. En termos económicos, mellora a rendibilidade das explotacións ao diminuír en custos asociados aos devanditos tratamentos.

Financiamento

O proxecto Funtrapa está financiado mediante subvencións para a execución de proxectos dos grupos operativos da Asociación Europea de Innovación (AEI), cofinanciados polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) no marco do Programa de Desenvolvemento Rural (PDR) de Galicia 2014-2020, con fondos propios da Xunta de Galicia e do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación.