“O uso de auga no viñedo sen unha boa xestión inflúe negativamente na calidade da uva”

Mar Vilanova de la Torre é investigadora do CSIC no Instituto de Ciencias de la Vid y del Vino (ICVV) e acumula unha ampla traxectoria profesional no estudo da mellora da calidade da uva e o viño mediante procesos enolóxicos e optimización de sistemas de produción vitícola, asi como sobre o efecto do estrés abiótico sobre a calidade aromática da uva e do viño.

Falamos con ela sobre estas liñas de investigación e sobre a súa participación no proxecto “PRERIVID: Predición de necesidades hídricas do viñedo para un uso sostible da auga de rega”.

-En que consiste o teu traballo dentro do CSIC?
Son investigadora do CSIC no Instituto de Ciencias de la Vid y del Vino (ICVV), en Logroño (A Rioxa) e desde outubro de 2024 asumín a dirección do Instituto despois da xubilación de José Miguel Martínez-Zapater.

Reparto o meu tempo entre a dirección do ICVV e o meu traballo como investigadora no grupo “Calidade de uva e viño e dieta Mediterránea” (MedWineQuality). A miña liña de investigación vai dirixida á mellora da calidade da uva e o viño mediante procesos enolóxicos e optimización de sistemas de produción vitícola, asi como para o efecto do estrés abiótico sobre a calidade aromática da uva e do viño.

-Neste sentido, que vos levou a participar no proxecto PRERIVID?
A miña liña de traballo inclúe estrés abiótico e os seus efectos sobre a calidade da uva, polo que levo anos traballando en estrés hídrico e xestión eficiente da auga de rega no viñedo. Xunto coa Unidade Asociada ao CSIC (CropQuality) da Universidade de Santiago de Compostela (USC-PROePLA), dirixida polo Dr. Javier Cancela, levamos anos traballando nesta liña desenvolvendo proxectos con outros grupos de España e tamén en Galicia. Dada a nosa experiencia neste tema, contactaron connosco para participar neste proxecto. Ademais cun dos líderes do proxecto (Adega Quinta Couselo) xa levabamos anos traballando na zona da Ribeira Sacra (Adega Ponte da Boga).

-Cales son os labores do CSIC dentro deste proxecto e que actuacións se realizaron ata o de agora e cales se prevén para este 2025?
Desde o CSIC-ICVV desenvolvemos os estudos de calidade aromática da uva e o viño en función do uso da auga, coa finalidade de poder predicir as necesidades hídricas do viñedo para un uso sostible da auga de rega, preservando a calidade da uva. Neste sentido estamos a traballar coa variedade Caiño branco en colaboración coa Adega Quinta Couselo (Galicia).

Por outra banda, tamén estamos implicados no estudo de efecto do uso de caolín, mineral que protexe as follas reducindo estrés térmico e transpiración excesiva, sobre a calidade da uva e o viño elaborado coas variedades Monastrell e Tempranillo en colaboración con Bodegas Enguera (Valencia).

Por último, un dos nosos obxectivos é poder predicir o estado hídrico da planta, para iso estamos a estudar a correlación do potencial hídrico do talo con espectroscopía en diferentes rangos: Visible, Ultravioleta, Infravermello próximo e Infravermello Medio (VIS-UV-NIR-MIR). Este traballo leva a cabo nas Adegas Quinta Couselo e Bodegas Enguera e para iso estamos a utilizar un equipo espectroscópico de alta capacidade cun amplo rango espectral (190-2600 nm) xunto cos potenciais hídricos de talo. O obxectivo é facer unha análise integral da variabilidade do estado hídrico nos viñedos. Neste primeiro ano, utilizamos os datos obtidos das mostras de folla para calibrar e validar o modelo que posteriormente utilizaremos para establecer as correlacións.

“O uso de auga no viñedo sen unha boa xestión inflúe negativamente na calidade da uva”

-En base á túa experiencia e os traballos publicados, como inflúe a rega do viñedo no perfil aromático dos viños?
Como dixen anteriormente, nós levamos traballando nesta liña de investigación desde hai anos en diferentes zonas de España e con diferentes variedades de vide. Isto permitiunos observar diferenzas no comportamento en función da variedade, xa que a composición aromática é diferente e as familias afectadas son diferentes.

Con todo, tamén observamos que é fundamental saber cando e canto regar, é dicir, coñecer as necesidades hídricas da planta e o momento no que se producen estas necesidades, para poder xestionar o uso da auga de forma adecuada.

Observamos que o uso de auga no viñedo sen unha boa xestión inflúe negativamente na calidade da uva.

“O uso de caolín na variedade Monastrell repercutiu positivamente no nivel de calidade aromática do viño”

-Outra liña de traballo que se analiza no proxecto PRERIVID é o emprego do caolín para reducir as necesidades hídricas do viñedo. Como inflúe tamén nas características da uva e do viño?
Neste proxecto estamos implicados no estudo de efecto do uso de caolín sobre a calidade aromática das variedades Tempranillo e Monastrell cultivadas en Valencia (Bodegas Enguera). O caolín é un mineral que forma unha película protectora nas follas, axudando a reducir o estrés térmico e a transpiración excesiva, o que permite optimizar o uso da auga en condicións de alta temperatura e radiación solar.

A nivel de resultados é pronto para sacar conclusións. Porén, podemos dicir que nesta primeira colleita 2024 observamos algúns cambios nalgunhas familias de compostos aromáticos da uva cando se aplica caolín no viñedo fronte ao control. Esteres, C13-noriproneoides ou compostos C6, todos eles moi interesantes a nivel de calidade aromática do viño, víronse afectados positivamente co uso do caolín na variedade Monastrell. Este resultado é importante, pero debemos confirmalo con máis anos de estudo.

-En xeral, que esperas que achegue este proxecto ao sector?
Por unha banda, achegar novos coñecementos sobre a xestión da auga no viñedo neste novo escenario, de forma que o viticultor poida axustar a rega de forma precisa para preservar e mellorar a calidade da uva.

Por outra banda, concienciación respecto ao uso responsable dos recursos hídricos que cada vez serán máis escasos. Debemos ser conscientes de que o sector vitivinícola enfróntase a un gran desafío como é a adaptación ás novas condicións climáticas que están a provocar serios problemas debido aos aumentos de temperatura e descenso da auga dispoñible. Como consecuencia desta nova situación, están a producirse cambios na calidade da uva polo exceso de maduración que adianta o momento de vendima, o que provoca desequilibrios entre o metabolismo primario e secundario, afectando negativamente á calidade da uva e en consecuencia tamén do viño. Debemos adaptarnos para os efectos do cambio climático e para iso debemos cambiar a nosa forma de xestionar o viñedo.

O Grupo Operativo PRERIVID está enmarcado no Plan Estratéxico da Política Agraria Común (PEPAC) 2023-2027, financiado nun 80 % polo Fondo Europeo Agrícola de Desenvolvemento Rural (FEADER) da Unión Europea e nun 20 % polo Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación (MAPA). A Dirección Xeral de Desenvolvemento Rural, Innovación e Formación Agroalimentaria (DGDRIFA) é a autoridade encargada da aplicación das ditas axudas. Orzamento total do proxecto: 589.371,54 €. Subvención total: 583.385,01 €.
O Grupo Operativo PRERIVID é a entidade responsable deste contido.